నిద్రరాని రాత్రి

1
నిద్రరాని రాత్రి, గది తలుపులు తెరిచి 
చలితో నింపిన గాలిబుడగ వంటి ఆరుబయట నిలబడ్డాను
చుట్టూ చల్లదనం జీవితం తాకినట్టు తాకి వెళుతోంది
తల ఎత్తి చూస్తే చీకటిపుష్పం వెల్తురు పుప్పొడి రాల్చుతోంది 
నాకూ, లోలోపలి కాంక్షల్లా మెరిసే నక్షత్రాలకీ మధ్య సముద్రంలా పొంగుతోంది నిశ్శబ్దం   
ఆకాశమూ, నేనూ దూరమైన తల్లీబిడ్డల్లా ఒకరినొకరం చూసుకొన్నాము 

2
నాలో దాచుకొన్న వజ్రాల్లా మెరిసే ప్రశ్నలని 
మళ్ళీ బయటకు తీసి చూసుకొన్నాను 
సృష్టి అంటే ఏమిటి, నేను అంటే ఏమిటి
జీవితమంటే ఏమిటి, మృత్యువంటే ఏమిటి 
   
జవాబు ఉందా వాటికి, నిజంగా అవసరమా 
ప్రశ్నల తరువాత నాలో మేలుకొనే నిశ్శబ్దమే జవాబా 
నిశ్శబ్దం నాలో ఉందా, నిశ్శబ్దంలో నేనున్నానా   

3
చలికి ఒణికిన గాలితెర ఒకటి మళ్ళీ జీవితం తాకినట్టు తాకివెళ్ళింది
అద్దంలాంటి ఆకాశంలోకి ప్రశ్నలన్నీ పక్షుల్లాగా ఎగిరిపోయాయి 

ఈ రాత్రి ఎంత బావుంది
ఈ చల్లదనమూ, ఆకాశమూ ఎంత బావున్నాయి 
నక్షత్రాలూ, వాటి నడుమ ప్రవహించే నల్లనినదీ ఎంత బాగున్నాయి  
వీటన్నిటినీ చూడటమెంత బాగుంది 
చూడటమనే అనుభవాన్ని పంచుతోన్న జీవితమెంత బాగుంది

4
నిదురిస్తే మళ్ళీ మేలుకొంటానా, మరణిస్తే మళ్ళీ పుడతానా  
ఇపుడే చూడగలిగినంత చూసుకోవాలి
నా మెలకువ నీటిబుడగని చాతనైనంత నింపుకోవాలి 
ఈ విశాలమైన ఆకాశంతో, నక్షత్రాలతో, చలిగాలులతో 
అన్నిటి వెనుకనుండీ దాగుడుమూతలు ఆడుతోన్న పసిపాపలాంటి జీవితంతో


______________________________
ప్రచురణ: ఆదివారం ఆంధ్రజ్యోతి 27.10.2013

ఒక్కసారిగా తెరుచుకోగల హృదయమేదీ..

'నీ జీవన సందర్భాన్ని మరిచిపోయి, నీ జీవితం పై దృష్టి నిలుపు. సందర్భం కాలం లోనిది, జీవితం ఈ క్షణంలోది. సందర్భం నీ మనస్సుకి చెందింది, జీవితం వాస్తవమైనది.' ~ ఎకార్ట్ టోలీ

ఎంత మేధాశక్తీ, విజ్ఞానమూ ఉన్నా ఈ సరళమైన విషయం అర్థం కాదు, కానీ కాస్తంత పసిదనం మనలో ఇంకా మిగిలి ఉంటే, చాలా తేలికగా, అర్థమవుతుంది ఎకార్ట్ టోలీ ఏమి చెపుతున్నారో, జీసస్, బుద్ధుడూ, నిసర్గదత్తా, రమణ మహర్షీ, జిడ్డు కృష్ణమూర్తీ ఇత్యాదులంతా ఏమి చెబుతున్నారో.

మనం బాల్యాన్ని కీర్తిస్తాం, దానిపై బెంగపెట్టుకొని కవిత్వం రాస్తాం, కానీ, రవంత అహంకారం తగ్గించుకోం, రవంత వ్యూహచతురత విడిచి నిసర్గంగా నిలబడం. గతానుభవాలు నేర్పిన భయాలూ, పెద్దరికం మోసుకొచ్చిన జడత్వమూ మనకు సౌకర్యం. భయాల నుండీ, నిలబడిపోవటాల నుండీ పుట్టే సిద్ధాంతాలూ, వ్యవస్థలూ, వ్యక్తిపూజలూ, యుద్ధాలూ, అపనమ్మకాలూ, అవి పుట్టించే వేదనా, హింసా, కాలక్షేపమూ మనకు ఇష్టం.

మనం పెద్దవాళ్ళం. నది ఒడ్డున నిలబడి, నదీస్నానపు పారవశ్యాన్ని అనుభవించాలనుకొనే భద్రజీవులం. బలమైన గోడలతో గదులు నిర్మించుకొని, ఆకాశపు విశాలత్వం మన గదిలోకి రావాలనుకొనే నియంతలం. బెరడుకట్టిన పెద్దరికంతో పసిదనపు సౌకుమార్యాన్ని, పూవులా బహు పలుచని అస్తిత్వంగా మిగిలివుండటంలోని పరమ సంతోషాన్ని, శాంతిని, స్వేచ్చని, నిష్కపటమైన దయలాంటి ప్రేమని తాకాలని పదేపదే ప్రయత్నించేవాళ్ళం.

మనం దురదృష్టవంతులం కాదు, మనమే దురదృష్టాలం. పసిదనాన్నీ, ప్రకృతినీ, జీవన లయనీ, లాలసనీ మతం పేరుతో, సైన్సు పేరుతో, అభివృద్ధి పేరుతో, కళల పేరుతో, నాగరికత పేరుతో పూర్తిగా విస్మరించిన వాళ్ళం, అశాంతిని జీవనగీతంగా వరించిన వాళ్ళం.

వాళ్ళు చెబుతున్నారు.. నువ్వు నీటిబుడగవి కాదు, నదివి. నువ్వు జీవితంలోకి ప్రవేశించలేదు, నువ్వే జీవితానివి. స్వేచ్చవి. శక్తివి. శాంతివి.
కానీ, వినే తీరికేదీ.. విని, చూపుసారించే ఓపికేదీ.. అన్నిటినీ ధిక్కరించి జీవితాన్నిజీవితంగా నిసర్గంగా కౌగలించుకొనే ప్రేమ ఏదీ.. ఒక్కసారిగా తెరుచుకోగల హృదయమేదీ..

7.9.13

జీవితాన్ని ప్రేమించినపుడు..

'నచ్చినట్లు జీవించాలంటే జీవితం పట్ల అపారమైన ప్రేమ ఉండాలి..' పేస్ బుక్ మిత్రులు వనజ తాతినేని గారు రాసిన ఈ మాటలు చదవగానే చాలా సంతోషం కలిగింది. ఎందుకనీ సంతోషం అని పరిశీలించుకొంటే జీవితం అనేమాట తలచగానే స్పురించే జీవితపు విశాలత్వమూ, లోతూ, ఆ పదం సూచించే సంపూర్ణత్వమూ మనస్సుని వికసింపచెయ్యటం ఒక కారణమైతే, జీవితం పట్ల అపారమైన ప్రేమ ఉన్నపుడు మాత్రమే మనం unconditional గా, బంధనరహితంగా, నచ్చినట్లుగా ఉండగలం అనే ఎరుక కలగటం మరొక కారణం. ఏమరుపాటున చదివితే ఒక మామూలు కోట్ లా కనిపించే ఈ వాక్యాన్ని గురించి నిదానించి ఆలోచిస్తే, అనేక విషయాలు తడుతున్నాయి.

మనం జీవితం లోపల జీవిస్తున్నాం కాని, జీవితాన్ని జీవిస్తున్నామా అనిపిస్తుంది. జీవితం లోపలి  అనేక విషయాలు అంటే వస్తువులు, పదార్ధాలు, అనుభవాలు, సమాచారం, వాటి పరిమాణం, పరిణామాలు., వాటిచుట్టూ మనస్సు అల్లిన ఇష్టాలు, అయిష్టాలు, భయాలు., ఆ మౌలిక స్పందనలు నిర్మించిన సిద్దాంతాలు, వ్యూహాలు, చిక్కుముడులు ఇవే కదా ప్రతి ఉదయమూ, ప్రతి రాత్రీ మనని ఆవరించుకొని ఉండేది. వీటన్నిటినీ దాటి, లేదా వీటన్నిటినీ ఒకటిగానే చూస్తూ జీవితం అనే విశాల అనుభవం ఒకటి ప్రవహించిపోతూ ఉంటుందని మనకు స్పృహ ఉందా.  మరణం తరువాత ఏ జీవితానుభవం ఉండదని ఊహిస్తామో, ఆ మొత్తం జీవితం పట్లమనం ఎరుకతో ఉంటున్నామా అనిపిస్తోంది. 

ఏ సాయంవేళలలోనో, ఏ సన్నిహితుల దగ్గరో హృదయాన్ని తెరిచి లోలోపలి వ్యాకులతల్ని పంచుకొని, భారరహితమయ్యే సమయాల్లో కలిగే ఈ ఎరుకకు, వత్తిడి నిండిన పనులతో, పరుగులతో, అపనమ్మకాలు నిండిన మానవ సంబంధాలతో తెలియకుండానే అందరమూ దూరమవుతూ ఉన్నాము ఇప్పుడు. 

మన విద్యా విధానమూ, విద్య పేరిట మనం నేర్చుకొనే సాంకేతిక నైపుణ్యమూ కూడా మనకు జీవితావసరాల గురించీ, అవసరాలు పెంచుకోవటం గురించీ బోధిస్తున్నాయే కాని జీవితాన్ని జీవితంగా నిసర్గంగా అనుభవించడం గురించి ఏమీ నేర్పడంలేదు కదా అని విచారం కలుగుతోంది.

మేలుకొన్నాక, గదిలోంచి బయటకు వచ్చి తలయెత్తి చూస్తే కనిపించే విశాలమైన ఆకాశమూ, దాని నిండా పొర్లిపోతున్న సూర్యకాంతీ, తీరికగా సంచరించే చల్లనిగాలులూ, భూమిమీది సమస్తాన్నీ సరికొత్తగా మళ్ళీ కొలిచి చూస్తున్న లేతకిరణాలూ, కిరణాలతో వెచ్చదనం నింపుకొంటున్న భూమీ, దానిమీది ప్రాణులూ, మానవుల కలలూ వీటన్నిటినీ గమనిస్తూ, మరొకరోజు జీవితాన్ని గడిపే అవకాశం ఇచ్చినందుకు సంతోషంగా, సృష్టి పట్ల ప్రార్ధనతో, మనస్సు నిండా చైతన్యం నింపుకొని కార్యోన్ముఖులం కాగలుగుతున్నామా, లేదా నిన్నటి బరువునీ, చిక్కుల్నీ మళ్ళీ తలకెత్తుకొంటూ, అణిచిపెట్టుకొన్న విసుగుతోనే జీవననదీ ప్రవేశం చేస్తున్నామా. గాయాలతో, వెలితితో  నిండిన మన జీవితాలని చూసినప్పుడల్లా జీవితం ఒక విశాలమైన అనుభవం కాకపోవటానికి కారణాలేమిటని దు:ఖం కలుగుతూ ఉంటుంది.

ఎందరో ఆలోచనాపరులు చెప్పిన, చెబుతున్న కారణాలన్నీ ఒకవైపు  ఉంటే, నిజంగా మనకంటూ జీవితం పట్ల అవ్యాజమైన ప్రేమ లేకపోవటం మరొకవైపు ఉన్నట్టు అనిపిస్తూ ఉంటుంది. ప్రపంచాన్ని చూసే మన చూపు మరికాస్త విశాలమైతే, ప్రపంచాన్ని తాకే మన చేతులు మరికాస్త మృదువుగా ఉంటే, మరికాస్త లోతులోకి మన జీవితానుభవమూ, మరికాస్త వివేకంలోకి మన ఆలోచనా ప్రయాణిస్తే.. జీవితాల్లోని దు:ఖాన్ని మరింత వేగంగా నివారించుకోగలమేమో అని కూడా అనిపిస్తూ ఉంటుంది.

ఏకాంతం ద్వారా ప్రేమలోకి..

'ఏకాంతంగా ఉండటాన్ని నేర్చుకోవాలి, ఇష్టపడాలి. తన సాహచర్యాన్ని తానే ఇష్టపడటం కన్నా స్వేచ్చనిచ్చేదీ, శక్తినిచ్చేదీ ఏమీలేదు'  ~ మాండీ హేల్

ఏకాంతంగా ఉండటం. నేర్చుకోనంతవరకూ ఇంతకన్నా కష్టమైన పని వేరొకటి ఉంటుందా అనిపిస్తుంది. మనకి ఎప్పుడూ ఏదో ఒక వ్యాపకం ఉండాలి. ఎవరో ఒక మనిషితో ఉండటమో, ఏదో ఒక పనితో ఉండటమో కుదరకపోతే, లోపలినుండి భారమైన వస్తువేదో మనని అణచివేస్తూ ఉంటుంది. బోర్ కొడుతుంది, దిగులు ముసురుకొంటుంది, నిరుత్సాహంగా, బద్దకంగా ఉంటుంది. లోపల కందిరీగల్లా ఊహలూ, ఆలోచనలూ ముసురుకొంటాయి. భయాలూ, బెంగలూ మేలుకొంటాయి. కాలం సుడిగుండంలా కనిపిస్తుంది, తనలోనికి లాగేసుకొంటుంది. ఏ క్షణమూ ఊపిరాడనివ్వదు. నిస్పృహ కమ్ముకొంటుంది.

చుట్టూ ఉన్న జీవితోత్సవం నుండి వేరుపడిపోయినట్టు ఉంటుంది. తన లోపలి భయానకమైన వెలితి లోకి తొంగి చూడవలసిన అగత్యం కలుగుతుంది. ఇంతకన్నా ఏం చేసినా నయమే, నలుగురిమధ్యనా ఉండి వాళ్ళతో మాటలు పడ్డా నయమే, వాళ్ళవల్ల మోసపోయినా నయమే. చాతనైనదో, కానిదో ఏదో ఒక పని, మంచి చేసేదో, చెడు చేసేదో ఏదో ఒక పని చేయటం చాలా సులువు, ఈ లోపలి వెలితిని, భారాన్ని, అర్థంకానితనాన్ని మోయటంకన్నా, నువ్వు ఏమిటనే ప్రశ్నని ఎదుర్కోవటం కన్నా, నిద్రాణ, ఉన్మాద ప్రపంచంలో ఏదో ఒకలా తలదూర్చడం చాలా హాయి.

అరుదుగా, నిజంగా, ఒక మిణుగురులా, తటిల్లతలా నిజమైన సౌందర్యమో, ప్రేమో, తాదాత్మ్యతో సంభవించిన సందర్భాలు మినహా, కరుణ మనని నిలువెల్లా ముంచెత్తిన సమయాలు మినహా.. మనం సజీవంగా ఉండేదెక్కడ. మనం ఒక సాహసిలానో, సృజనాత్మకంగానో, పసివాళ్ళ లాగానో జీవిస్తున్నదెక్కడ. తమ నుండి తాము నిరంతరం పరుగుపెట్టే మనకి, మనలాగే తమనుండి తాము పారిపోయే మనుషులు కనబడ్డప్పుడల్లా చాలా ఊరటగా ఉంటుంది, ఒకరి సమక్షంలో ఒకరు తమ పిరికితనాలనీ, వెలితినీ దాచుకొంటూ, దాచుకోవటం వెనుక కనిపెట్టుకొంటూ కాలం ఒక వరద ప్రవాహంలా గడిపేసి వెళ్ళిపోవటం ఒక పరిచిన దారి. యుగాలుగా మానవ సంస్కృతుల వెనుక, చరిత్రల వెనుక దాగిన అనేక రహస్యాలలో ఒక ముఖ్యమైన రహస్యం ఈ బోర్ డం, ఈ వెలితి, తన నుండి తాను తప్పించుకోవటం.

ఈ ప్రపంచరహస్యాన్ని పూర్తిగా తెరుచుకొన్న కన్నులతో గ్రహించిన వాళ్ళు కొందరున్నారు, వాళ్ళు అంటారు.. నిన్ను నువ్వు ఎదుర్కో, నీతో నువ్వు స్నేహం చెయ్యి, నీ లోపలికి నువ్వు ప్రవేశించు. నిన్ను నువ్వు సంపూర్ణంగా ప్రేమించు. అప్పుడు ఒక అద్భుతం సంభవిస్తుంది.

నీ చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం నీ స్వరూపం మాత్రమే అని తెలుస్తుంది. నీ తలమీద వాలిన సూర్యకాంతీ, నీ తలమీద ఆకాశాన్ని సృజిస్తూ ఎగిరేపిట్టా, నీ చుట్టూ ఉన్న మనుషులూ, వాళ్ళ దిగుళ్ళూ, భయాలూ, సంతోషాలూ, కలలూ అన్నీ నీవే అని అర్థమవుతుంది. అన్నిటినుండీ వ్యక్తమవుతున్నది నీ స్వరూపమే అని, అద్దంలో కనిపిస్తున్న మొహం అంత స్పష్టంగా తెలియవస్తుంది. అప్పుడు నీలోపల నిజమైన ప్రేమ ఉదయిస్తుంది. నేనూ, నువ్వులకీ, ఇవ్వటమూ, తీసుకోవటాలకీ అతీతంగా ఉన్న ప్రేమ.. వెన్నెలలా, నదిలా, వర్షంలా ప్రవహించిపోతూ ఉంటుంది. అప్పుడు.. కాలం ఒక నైరూప్య వస్తువుకాదు, అది ఓ ప్రేమగానం అని స్పటికస్వచ్చమైన అవగాహన తటాలున మేలుకొంటుంది.

ఆ చిరునవ్వు ఒక ఆశ్చర్యం..

I was kissed from inside and that totally devastated me in the most beautiful way. I couldn't carry on with my life the way it was before. It just started to change and it is still changing, but something inside remains unchanging. I found what is not changing and also what is changing therefore, I can enjoy now. This is what causes a smile to happen that is not just with my lips. It happens with my whole being. Joy is that smile. ~ Mooji

ఎవరో.. నన్ను నాలోపలి నుండి ముద్దుపెట్టుకొన్నారు. అది నన్ను ఎంతో అందమైన పద్దతిలో పూర్తిగా నశింపచేసింది. ఇక, నేను మునుపు గడిపినట్లు జీవితాన్ని గడపలేకపోయాను. ఆ ముద్దు నాలో ఒక మార్పుని ప్రారంభించింది, ఇంకా మార్చుతూనే ఉంది. కానీ, లోలోపల ఒకటి ఏ మార్పూ లేకుండా నిలిచివుంది. మార్పు చెందుతున్నదానినీ, మార్పు లేనిదానినీ కూడా నేను కనుగొన్నాను, ఆనందిస్తున్నాను. అదే ఈ చిరునవ్వుకి కారణం. ఈ చిరునవ్వు కేవలం పెదవులనుండి  కాదు, నా మొత్తం ఉనికి నుండి.. ~ మూజీ

నిజంగా అలాంటి స్థితి ఒకటి ఉందా. ఉంటే అంతకుమించి సాధించవలసింది లేదా పొందవలసింది, పొంది పంచిపెట్టవలసింది ఇక ఏమైనా ఉంటుందా. పసిపిల్లలలో కనిపించే కారణంలేని ఆనందం, వాళ్ళ ఉనికి మొత్తం నుండి పొంగిపొరలే జీవశక్తి, ఉత్సాహం.. గతంలేదన్నట్టు, భవితలేదన్నట్టు, ఈ క్షణమే ఎప్పటికీ ఉన్నట్టు.. చరిత్రల్నీ, కలల్నీ చిరునవ్వుతో విసిరేసి.. ఇదిగో ఇప్పుడే, ఇక్కడే కావలసినంత కాంతిని పట్టుకువెళ్ళు.. చీకటా ఏం చీకటి.. స్మృతులా, గాయాలా, వెలితా, దిగులా, భయమా, కోపమా.. ఏమిటవన్నీ.. ఎందుకు మోస్తావు.. ఏమీ లేవు, ఏమీ లేవు.. ఈ క్షణంలో సూర్యుడు వెలుగుతున్నట్టు, దినాంతాన చీకటి వెలుగుతున్నట్టు, ఒకటే వెలుగు.. ఒకటే సంతోషం, ఒకటే శ్వాస, ఒకటే నిట్టూర్పు.. ఒకటే మార్పు.. మార్పుల్లో కూరుకుపోయి బాధపడటం కాదు, మార్పే ఒక ఆనందంగా తేలిపోవటం.. మారని ఆనందాన్నుండి మార్పుని చూడటం.. రుతువులుమారే భూమిని కాంతి మారని సూర్యుడు చూస్తూ ఉన్నట్టు.. ఇంతాచేసి దేశాలని జయించాలా, జ్ఞానమో, సంపదో పోగుచెయ్యాలా, ఎవరికో నిన్ను రుజువు చేసుకోవాలా.. కీర్తిని యాచించే దుర్బలుడివై బేలమొహంతో సంచరించాలా.. ఒక అతిపదునైన ఎరుకలోకి, ఒక అతిసున్నితమైన స్పర్శ లోకి కాస్త జాగ్రత్తగా వెళ్ళగలిగితే చాలు.. జ్ఞానులు చెప్పినట్టు.. పసిపిల్లలు కాగలిగితే చాలు.. స్వర్గం తెరుచుకొంటుంది.. కానీ.. అనేకవేల.. కానీ.. లకి.. ఇవతలే మనం.. వాళ్ళని అనుమానంగా చూస్తూనో.. చూసి ఆశ్చర్యపోతూనో..

జ్ఞానం అకస్మాత్తుగా సంభవిస్తుంది

' There can be progress in the preparation (sadhana). Realization is sudden. The fruit ripens slowly, but falls suddenly and without return. ' ~ Sri Nisargadatta Maharaj

' సాధనలో పరిణామక్రమం ఉండవచ్చును కాని, జ్ఞానం (మెలకువ) అకస్మాత్తుగా సంభవిస్తుంది. ఫలం నెమ్మదిగా పక్వమవుతుంది, కానీ, రాలిపోవటం ఒకేసారి జరుగుతుంది..' ~ శ్రీ నిసర్గదత్త 

జె. కృష్ణమూర్తి వంటి ఆధునిక తాత్వికులు 'సత్యం దారి లేనిది' (Truth is pathless) అంటారు. ఆయన సత్యాన్ని గురించి వివరించే మాటలన్నీ ఇట్లాగే ఉంటాయి. దానిని 'ప్రయత్నం లేని మెలకువ' (Effortless awareness) అంటారు మరొకసారి. సాంప్రదాయకమైన అన్వేషణను కొత్త మాటలలో, మరింత సూటి అయిన మాటలలో పరిచయం చేసిన రమణమహర్షి, నిసర్గదత్త వంటివారు సాధన అవసరమే అని చెబుతారు. ఈ రెండు వాదాలకూ సమన్వయం పై మాటలలో కనిపిస్తుంది. 

సత్యాన్ని మేధ (intellect) సరాసరి తెలుసుకోలేదు. కానీ, కలని ఉపమానంగా తీసుకొంటే, దానిని అర్థం చేసుకోవటం కొంత తేలిక అవుతుంది. కలలోని వ్యక్తితో 'ఇది కల, మెలకువ అనే వేరొక స్థితి ఉంది' ఎంతగా చెప్పినా, అతను 'ఆ మెలకువని' కలలో భాగంగానే తెలుసుకొనే ప్రయత్నం చేస్తాడు కాని, అది కలకి అతీతమైన వేరొక స్థితి (plane) అనీ, జీవితంలో అది వేరొక కోణం (another dimension of life) అనీ తెలుసుకోలేడు. అట్లాగే, కృష్ణమూర్తి బోధించిన సరాసరి మార్గం (లేదా మార్గం కాని మార్గం) కూడా మానసిక జాగృతి లేనివారికి గందరగోళం గానే తోస్తుంది. 

అన్వేషకుల మానసికస్థితి పట్ల అవగాహన ఉన్న జ్ఞానులు, వాళ్ళని ముందుగా మనస్సు శుభ్రం చేసుకొమ్మని చెబుతారు. దయ, నిజాయితీ, నిరంతర సత్యాసత్య వివేచనల వలన మనస్సు రాగద్వేషాల నుండి క్రమంగా విముక్తి పొందినపుడు, ఆ మనస్సు నిర్మలంగా, ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. అట్లాంటి లోతైన, గాఢమైన ప్రశాంతత పొందిన మనస్సు విషయాలను స్పష్టంగా చూడగలుతుంది. ఆ చూపుతో 'ఇది కలా, నిజమా' అని పరిశీలిస్తే అకస్మాత్తుగా మెలకువ కలిగి, అంతకు పూర్వపు అనుభవమంతా కలగా అర్థమవుతుంది.

నా చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం ఇంత దు:ఖంలో ఉంటే, నేను మేలుకొనే ప్రయత్నం చేయటం అనవసరం, అన్యాయం అని సాధారణంగా చాలామంది తలపోస్తారు. కానీ, నిజమైన అనుకంపన ఉన్నవారు, పరిష్కారాన్ని అన్వేషిస్తారు కాని, దు:ఖితులతో పాటు తామూ కూర్చుని దు:ఖించరు. రోగి బాధపడుతున్నపుడు, వైద్యుడు దాని నివారణ గురించి శ్రద్ధగా పరిశీలిస్తాడు కాని, రోగితోపాటే తానూ ఆందోళన పడుతూ కూర్చోడు. కుటుంబం కష్టాలలో ఉంటే బాధ్యత కల యువకుడు ప్రశాంతచిత్తాన్ని సాధించి విద్యాభ్యాసం చేసి, ఉత్తీర్ణుడై తన కుటుంబానికి ఆర్ధికమైన ఆసరాగా మారతాడు కాని, వాళ్ళతో పాటే తానూ ఆందోళన చెందుతూ కూర్చోడు. అట్లాగే లోకంలోని దు:ఖం పట్ల నిజమైన అనుకంపన ఉన్నవారు, దాని నివారణ గురించి లోతుగా, తీవ్రంగా ఆలోచిస్తారు కాని, లోకంలోని దు:ఖితులతో తామూ దు:ఖిస్తూ కూర్చోరు. బుద్ధుడు కానీ, జీసస్ కానీ, అనేకమంది ఋషులూ, జ్ఞానులూ కాని లోకంలోని దు:ఖం పట్ల ఎంత అనుకంపన లేకుంటే, వాళ్ళు తీవ్రమైన సాధన చేసి దాని నివారణోపాయాలని కనుగొని, బోధించారు. 

ఒక జ్ఞాని ఉండటమే ప్రపంచానికి దీవెన అని వాళ్ళు చెబుతూ ఉంటారు. ఈ ప్రపంచం మాత్రమే తెలిసిన సాధారణ విజ్ఞాని, సాధారణ నాయకుడూ ఈ ప్రపంచానికి ఎంతో చేయగలిగినప్పుడు, ఈ సృష్టి వలయాన్ని దాటిన జ్ఞాని వలన ఎంత మేలు జరుగుతుంది. అతని శక్తి వలన, ఎన్ని దు:ఖాలు మన అనుభవంలోకి రాకుండానే మాయమవుతున్నాయో ఊహకి అందదు.

మూఢత్వం కేవలం తర్క రహితమైన నమ్మకాలలో మాత్రమే ఉండదు. తర్కాన్ని మాత్రమే నమ్మటంలోనూ ఉంటుంది. ఉత్త నమ్మకాలకీ, ఉత్త తర్కానికీ అతీతంగా మనలో మరింత సున్నితమైన జీవ రసాయన చర్యలు ఎన్నో ఉన్నాయి. అవి సరాసరి హృదయం నుండి పనిచేస్తాయి. హృదయం అనేది సమాచారాన్ని సేకరించి, ఉపయోగించుకొనే మెదడు కన్నా, రాగద్వేషాలతో చలించే మనస్సు కన్నా లోతైనది. మనిషిలో నిజమైన, స్వచ్చమైన సంవేదన మొదలయ్యే చోటు. 'నేను ఉన్నాను' అనే స్మృతి నిర్మలంగా, నిరంతరంగా వెలిగేచోటు. (దీనినే బైబిల్ లో I am that I am అని చెబుతారని రమణమహర్షి అంటారు) అక్కడినుండి చూసినపుడు అంతకుముందు ఎరుకలేని అనేక విషయాలు వెలుగుచూస్తాయి. దానిలోకి మనం ప్రవేశించినపుడు, దానిని మనలో వికసించనిచ్చినపుడు, ఇప్పటికన్నా అనేక రెట్లు వివేకంగా, నాగరికంగా, దయగా మానవ జాతి రూపు దిద్దుకొంటుంది.